توکن غیرمثلی یا NFT چیست؟ NFT مخفف عبارت Non-Fungible Token به‌معنای توکن غیرمثلی است. به‌بیان ساده، یک توکن غیرمثلی توکنی است که هر واحد از آن متمایز از سایر توکن‌هاست. بنابراین، قابل‌تعویض با هر توکن دیگر نیست.
طوفان NFT طی چندسال اخیر جهان را درنوردیده و به یکی از موضوعات داغ عصر دیجیتال تبدیل شده است. با ورود برخی از چهره‌های مشهور و سلبریتی‌ها مانند پاریس هیلتون، جیم کری، اِمینم، لینونل مسی، اسنوپ داگ و جاستین بیبر به دنیای خریدوفروش توکن‌های غیرمثلی (NFT)، موضوع داغ سرمایه‌گذاری روی این توکن‌های غیرقابل‌معاوضه هم از گستره کاربران و سرمایه‌گذاران علاقمند به ارزهای دیجیتال فراتر رفت و به یکی از پدیده‌های مدرن و عادی عصر فناوری بلاک چین تبدیل شد. اما NFT چیست و چه‌چیز آن را تا این حد ارزشمند می‌کند؟
در این مقاله تعریف می‌کنیم که ماهیت و نحوه کارکرد NFT چیست. سپس، به تفاوت توکن‌های قابل‌معاوضه با توکن‌های غیرقابل‌معاوضه اشاره می‌کنیم و مروری بر برخی کاربردهای NFT داریم. پس از بررسی مزایا و معایب توکن‌های غیرمثلی، توضیح می‌دهیم که چگونه می‌توان NFT ساخت و چگونه می‌توان NFT فروخت.
توکن غیرمثلی یا NFT چیست؟
NFT (مخفف Non-Fungible Token) که با نام‌های توکن غیرمثلی یا توکن غیر قابل تعویض هم شناخته میشود یک دارایی دیجیتال منحصربه‌فرد یا یک واحد دیتا است که روی دفتر کل دیجیتالی به نام بلاک چین ذخیره میشود. هر NFT ابَرداده ویژه‌ای دارد که آن را از سایر توکن‌ها متمایز می‌کند. بنابراین برخلاف ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین یا اتریوم، NFTها را نمی‌توان مستقیماً با یکدیگر مبادله یا تعویض کرد.
ترکیب فناوری رمزنگاری بلاک چین با خصوصیات منحصربه‌فرد NFTها کمک می‌کند تا ویژگی‌های کلیدی هر دارایی توکنیزه‌شده تأیید و اثبات شود. همچنین، توکن‌های غیرمثلی را می‌توان خریدوفروش کرد. ارزش این توکن‌ها که اغلب با واسطه ارزهای دیجیتال مبادله می‌شوند، به ارزش‌گذاری بازار و صاحبان توکن‌ها بستگی دارد.
این توکن‌ها به‌طور ویژه در حوزه‌هایی مورد توجه قرار گرفته‌اند که یگانگی و اصالت حائز اهمیت است. به‌عنوان مثال در دنیای هنر، هنرمندان می‌توانند اثر خود را با استفاده از فناوری بلاک چین توکنیزه و به NFT تبدیل کنند تا راه را بر جعل و کپی‌برداری از آثار خود ببندند.
درواقع، توکن‌های غیرمثلی به هنرمندان و خالقان آثار هنری کمک می‌کنند تا از خلاقیت خود به‌شیوه‌ای درآمد کسب کنند که پیش‌تر امکان‌پذیر نبود. این توکن‌ها ضامن صحت، اصالت، ارزش، اعتبار، یکپارچگی، کمیاب‌بودن و مالکیت دارایی‌ها هستند. حوزه‌هایی مانند املاک و مستغلات هم که با دارایی‌های ارزشمند و یگانه سروکار دارند، به قابلیت‌های NFTها علاقمند شده‌اند.
توکن‌های غیر قابل معاوضه یا همان NFTها و توکن‌های قابل معاوضه هردو از فناوری بلاک چین استفاده می‌کنند؛ اما شباهت آنها تقریباً به همین مورد ختم میشود.
توکن‌های قابل معاوضه را می‌توان با توکن دیگری از همان نوع و ارزش جایگزین و تعویض کرد، بدون اینکه در ارزش آنها خللی وارد شود. درمقابل، NFTها غیرقابل‌تعویض هستند، به این معنی که هر توکن ویژگی متمایز و منحصربه‌فردی دارد و نمی‌توان بدون ازدست‌دادن ارزش آن را با توکن دیگری از همان نوع عوض کرد.
همچنین، توکن‌های قابل معاوضه اغلب قابل‌تقسیم هستند و می‌توان این توکن‌ها را به واحدهای کوچکتر تقسیم کرد. درمقابل، توکن‌های غیرمثلی تقسیم‌پذیر نیستند و نمی‌توان برای استفاده از ارزش بخشی از توکن غیرمثلی، واحدهای کوچکتر آن را به کار برد.
NFT چگونه کار می‌کند؟
NFT ها روی بلاک چین ایجاد و ثبت می‌شوند تا تغییرناپذیر و ایمن باقی بمانند. فرایند ایجاد هر توکن غیرمثلی «مینتینگ» (minting) نامیده میشود و شامل اعتبارسنجی و ثبت اطلاعات توکن در بلاک چین است. فرایند مینتینگ توکن NFT اغلب به‌کمک قراردادهای هوشمند انجام میشود تا به هر NFT یک شناسه منحصربه‌فرد تعلق بگیرد که مستقیماً به یک آدرس بلاک چینی مرتبط است.
درواقع، اطلاعات NFT به‌صورت عمومی دسترس‌پذیر است. حتی اگر چندین توکن غیرمثلی از یک آیتم واحد ایجاد شوند، هر توکن شناسه‌ای مجزا و متمایز از دیگر توکن‌ها دارد که روی بلاک چین ثبت میشود. بلاک چین و قراردادهای هوشمند از طریق کدگذاری توکن‌های غیرقابل‌معاوضه تضمین می‌کنند که هر NFT درهرزمان تنها یک مالک داشته باشد.
توکن‌های غیرمثلی را نمی‌توان بدون اجازه مالک توکن کپی یا منتقل کرد. کد و فایل‌های مرتبط با این توکن‌ها به‌شکلی شفاف، غیرمتمرکز و تغییرناپذیر روی بلاک چین ثبت شده‌اند. بنابراین، تاریخچه، اصالت و منشا هر توکن قابل‌ردیابی است.
استانداردهای NFT چیست؟
چهارچوب‌های بلاک چینی مختلفی برای ایجاد و عرضه توکن‌های غیرقابل‌معاوضه وجود دارند که فرایند ایجاد و پیاده‌سازی NFTها را تسهیل می‌کنند. محبوب‌ترین استانداردهای NFT در بلاک چین اتریوم شامل ERC721 و ERC1155 می‌شوند. سایر بلاک چین‌ها نیز استاندارد ویژه خود را برای مینت NFTها دارند؛ به‌عنوان مثال، بایننس اسمارت چین از استاندارد BEP721 استفاده می‌کند.
درکل، باید توجه داشته باشیم که توکن‌های غیرقابل‌معاوضه درمقایسه با سایر ارزهای دیجیتال زیرساخت متمایزی دارند و در بازارهای تخصصی NFT مانند اوپن‌سی (OpenSea) و رریبل (Rarible) خریدوفروش می‌شوند. این بازارها با فراهم‌کردن بستری برای اتصال خریداران و فروشندگان، تبادل NFTها را براساس ارزش‌ها و ویژگی‌های منحصربه‌فردشان تسهیل می‌کنند.
کاربردهای NFT چیست؟
NFT ها کاربردهای فراوانی دارند و در صنایع و حوزه‌های متعددی موردتوجه قرار گرفته‌اند. از آیتم‌ها و شخصیت‌های درون‌بازی گرفته تا زمین‌های مجازی در جهان‌های متاورسی همگی از NFT بهره می‌برند. برخی از مهم‌ترین کاربردهای NFT عبارت‌اند از:
- هنر دیجیتال و مجموعه‌های کلکسیونی
- بازی و گیم‌فای
- کلکسیون‌های ورزشی
- کارت‌های قابل معامله و آیتم‌های کلکسیونی
- دارایی‌ها در جهان‌های مجازی
- هنر و موسیقی
- نام‌های دامنه و اسناد هویتی
مزایا و معایب NFT چیست؟
توکن‌های غیرمثلی مانند هر دارایی دیجیتال دیگری نقاط مثبت و منفی متعددی دارند. شناخت و آشنایی با مزایا و معایب NFTها می‌تواند به کاربران در تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری‌های آتی کمک کند. درادامه، به برخی از مزایا و معایب توکن‌های غیرمثلی اشاره می‌کنیم:
مزایای NFTها
- کارایی بازار: توکنیزه‌کردن دارایی‌های فیزیکی می‌تواند فرایند خریدوفروش را ساده‌تر و واسطه‌ها را حذف کند. به‌این‌ترتیب در بازارهای مختلف، فرصت‌های جدید و بی‌سابقه‌ای برای ارتباط مستقیم بین فروشندگان و خریداران فراهم میشود. همچنین، افراد در سرتاسر جهان و بدون توجه به مرزهای جغرافیایی می‌توانند این دارایی‌های تعویض‌ناپذیر را با هم مبادله کنند و دسترسی گسترده‌تری به دارایی‌های یگانه و ارزشمند داشته باشند.
- درآمدزایی: توکن‌های غیرمثلی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود تحولی در بسیاری از حوزه‌ها مانند گیمینگ و بازار آثار هنری ایجاد کرده‌اند و روش‌های متعدد و نوینی برای کسب درآمد در اختیار کاربران قرار داده‌اند.
- تأیید مالکیت و اصالت: توکن‌های غیرمثلی شفافیت و اعتبار اسناد مالکیت را تضمین می‌کنند و خطر ایجاد دارایی‌های جعلی و تقلبی را کاهش می‌دهند.
- افزایش نقدینگی: توکن‌های غیرقابل‌معاوضه ترید آیتم‌های کمیاب و منحصربه‌فرد را به‌صورت آنلاین امکان‌پذیر می‌کنند. به‌این‌ترتیب، کالاها و خدمات برای مخاطبان وسیع‌تری دسترس‌پذیر هستند و به‌صورت دموکراتیک در اختیار افراد بیشتری قرار می‌گیرند. همچنین، با افزایش مشارکت افراد در بازارهای ترید این دارایی‌های ویژه، ارزش آنها هم بیشتر خواهد شد.
- شفافیت و امنیت: تمام داده‌های مربوط به NFTها در بلاک چین ذخیره می‌شوند؛ بنابراین، قابل‌تأیید، تغییرناپذیر و ایمن هستند و امکان تقلب و جعل را کاهش می‌دهند. همچنین، این مسئله از اطلاعات شخصی و حقوق مالکیت افراد محافظت می‌کند.
معایب NFTها
- نوسانات بازار: توکن‌های غیرمثلی پس از سروصدای بازار NFT در سال ۲۰۲۰ تاکنون، نوسانات قیمتی سریعی را تجربه کرده‌اند. این مسئله تعیین ارزش واقعی توکن‌های غیرمثلی را دشوار می‌کند و ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار را افزایش می‌دهد. همچنین، رشد سریع بازار NFTها نگرانی‌هایی هم در مورد شکل‌گیری احتمالی حباب‌های قیمت و اشباع بازار ایجاد می‌کند که می‌تواند در طول زمان، بر ارزش NFTها تأثیرگذار باشد.
- نبودِ قانون‌گذاری: بازار NFT هنوز از قوانین مشخصی تبعیت نمی‌کند. به‌این‌ترتیب، راه برای ورود پروژه‌های کلاهبرداری آسان‌تر میشود و این امر سرمایه خریداران اولیه را در معرض خطر قرار می‌دهد. همچنین، در برخی موارد حق امتیاز و مالکیت توکن‌های غیرمثلی با قوانین دنیای واقعی همخوانی ندارد و ممکن است منجر به سردرگمی و اختلافات حقوقی شود.